Holes in roles

Marieke Wilens op LinkedIn - augustus ‘25

Traumatisering werkt op verschillende manieren van generatie op generatie door. Eén daarvan is parentificatie.

Als een ouder wegvalt, niet beschikbaar of psychisch instabiel is, ‘valt er een gat’ in het familiesysteem. De kans is groot dat een kind hiervoor (onbewust) gaat compenseren. Door zorg en taken (de ouderrol) op zich te nemen richting ouder(s), broertjes of zusjes en zichzelf emotioneel alleen te redden. Iemand blijft dan ook in de volwassenheid steeds ‘zorgen voor de ander’.

Hoe werken we hiermee in Pesso therapie?

Er is allereerst een ‘oefengroep’ fase. Deze oefeningen zijn in zichzelf al waardevol vanwege de bewustwording van o.a. lichaamssensaties, emoties en behoeften. Het contact daarmee is door de parentificatie en/of (secundaire) traumatisering verstoord geraakt; de ‘voelsprieten’ staan te sterk naar buiten afgestemd, onvoldoende naar binnen. Ook gedragspatronen zoals overmatig zorgen en aanpassen, worden in een oefengroep zichtbaar.

Vervolgens wordt in ‘structures’ ofwel lichaamsgerichte rescriptings toegewerkt naar een symbolische ervaring, waarin behoeftes door rolfiguren alsnog kunnen worden vervuld. In deze therapeutische context kun je een ervaring opdoen met ‘dat wat je eigenlijk nodig had gehad’ in emotioneel opzicht. Dit verandert uiteraard niet hoe het feitelijk was in jouw gezinssysteem. Wel maakt deze ervaring het mogelijk de emoties toe te laten over je gemis, daarover te rouwen, en een opening te creëren naar andere manieren van kijken naar jezelf en hoe je je verhoudt tot anderen.

Het kunnen ‘innemen’ van de symbolische ervaring waarin je in de kindpositie mag ontvangen, lukt niet goed zolang iemand emotioneel nog ‘bezet’ is in de geparentificeerde rol. Als je als kind emotioneel hebt gezorgd voor één of beide ouders (en/of siblings), dan voelt het onveilig hiermee te stoppen. Het systeem kan dan ‘in elkaar klappen’, en dit voorkomen was vroeger van levensbelang.

Om los te komen uit deze verstrikking is het belangrijk om éérst op het niveau van ouders symbolisch te bieden wat nodig was geweest. Pesso noemt dit deel van zijn therapeutische methode ‘holes in roles’. Er wordt dan een ‘filmpje’ ofwel scene neergezet, met objecten of rolfiguren, waarin het idee levendig wordt gemaakt dat ‘moeder als kind’ of ‘vader als kind’ zelf had kunnen opgroeien in een veilige, emotioneel gezonde omgeving. Met twee ouders die de context hadden kunnen bieden waarin hij / zij zich optimaal had kunnen ontwikkelen. Waar nodig kan dit ook meer generaties terug op deze manier worden gerescript.

De therapeut zorgt ervoor dat in een ‘holes in roles’ scene door de imaginaire ouders (van bv moeder als kind) wordt gezegd; ‘Als wij er toen waren geweest, hadden wij op deze manier gezorgd voor je moeder. Dat was onze taak geweest, niet die van jou’.

Er wordt dan een verlossing voelbaar en zichtbaar, evenals de ruimte om toe te laten wat je zélf nodig had gehad. Dit heelt en ontlast, ook de generatie(s) erna.